Varikosel Cerrahisi (Mikrocerrahi Varikoselektomi)

Varikosel, testis çevresindeki toplardamarların anormal şekilde genişlemesiyle ortaya çıkan bir damar hastalığıdır. Erkek kısırlığının en sık karşılaşılan nedenlerinden biri olan bu durum, testis damarlarında kirli kanın birikmesine, ısı artışına ve sperm üretiminin bozulmasına yol açar. Çoğu zaman belirti vermeden ilerleyen varikosel, genellikle çocuk sahibi olamama şikayeti ile yapılan değerlendirmelerde tesadüfen fark edilir.

Normalde testisler, sperm üretiminin sağlıklı şekilde sürdürülebilmesi için vücut sıcaklığından yaklaşık 1–2 derece daha serin bir ortamda çalışır. Ancak varikosel oluştuğunda, damarların genişlemesiyle birlikte testis çevresinde ısı artışı meydana gelir. Bu durum:

Testis içi sıcaklığın yükselmesine,
Toksik maddelerin testis dokusunda birikmesine,
Oksijen taşınımının bozulmasına,
Sperm kalitesi, sayısı ve hareketliliğinde düşüşe neden olur.

Bu etkiler sonucunda, çocuk sahibi olmayı zorlaştıran veya imkânsız kılan infertilite tablosu gelişebilir.

Varikosel Nedir?

Varikosel, testislerde (yumurtalıklarda) kanı taşıyan toplardamarların normalden fazla genişlemesiyle oluşan bir damar hastalığıdır. Basit bir ifadeyle, bacaklarda oluşan varis hastalığının testislerde görülmesidir. Bu durum genellikle sol testiste ortaya çıkar ve çoğunlukla yavaş seyreden, zaman içinde ilerleyebilen bir tabloya neden olur.

Varikosel erkeklerde en sık karşılaşılan kısırlık nedenlerinden biridir. Özellikle çocuk sahibi olamama şikâyetiyle doktora başvuran erkeklerde, yapılan değerlendirmelerde varikosel varlığı oldukça sık tespit edilir. Araştırmalar, erkek kısırlığı tanısı alan hastaların yaklaşık %35–40’ında varikosel bulunduğunu göstermektedir.

Varikosel Neden Olur?

Varikoselin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, en sık kabul edilen görüş; toplardamarların içindeki kapakçıkların işlevini yerine getirememesi sonucu kanın geriye doğru akması ve damarların zamanla genişlemesidir.

Sol testiste daha sık görülmesinin nedeni ise anatomik yapı ile ilişkilidir. Sol testisten çıkan toplardamarın daha uzun olması ve sol böbrek venine dik açıyla bağlanması, burada daha fazla basınç oluşmasına ve varikosele zemin hazırlamasına neden olabilir.

Varikosel Belirtileri Nelerdir?

Birçok erkekte varikosel herhangi bir belirtiye yol açmaz ve yalnızca kısırlık araştırması sırasında tesadüfen tespit edilir. Ancak bazı hastalarda aşağıdaki şikayetler görülebilir:

Özellikle ayakta uzun süre kalmakla artan testis ağrısı veya ağırlık hissi
Skrotumda (testis torbasında) şişlik ya da belirgin damar yapısı
Egzersiz sonrası testis bölgesinde rahatsızlık
Testis boyutlarında küçülme
Zamanla sperm sayısında ve kalitesinde azalma

Varikosel çoğu zaman ilerleyici bir durumdur. Erken yaşlarda fark edilmeyip tedavi edilmediğinde testis dokusunda hasara yol açabilir.

Varikosel Tanısı Nasıl Konur?

Varikosel tanısı, genellikle fizik muayene ile konur. Hasta ayakta dururken testis bölgesi muayene edilir ve gerekirse hastadan öksürmesi ya da ıkınması istenir. Bu sırada genişlemiş damarlar genellikle hissedilebilir.

Fizik muayene bulgularına göre varikosel üç dereceye ayrılır:

Grade 1: Sadece ıkınma ile ele gelir
Grade 2: Ayakta elle muayenede rahatlıkla hissedilir
Grade 3: Gözle dahi görülebilir düzeyde damar genişlemesi vardır

Tanıyı desteklemek için renkli doppler ultrasonografi de kullanılır. Bu yöntemle damarların çapı ve içinde geri akım (reflü) olup olmadığı detaylı olarak değerlendirilir.

Tanıya ek olarak semen analizi (spermiyogram) yapılır. Bu test ile sperm sayısı, hareketliliği ve şekil bozuklukları incelenir.

Varikosel Nasıl Tedavi Edilir?

Her varikosel tanısı alan birey ameliyat edilmez. Tedavi kararı, hastanın şikayetleri, sperm parametreleri ve testis yapısının değerlendirilmesi ile verilir.

Cerrahi tedavi için uygun hastalar şunlardır:

Sperm sayısı, hareketliliği veya morfolojisinde bozulma olanlar
Testis hacminde azalma görülenler
Kasık ağrısı şikayeti olanlar
Kısırlık nedeniyle başvuranlar ve başka bir neden saptanmayanlar
Testis damar çapı 3 mm’nin üzerinde olanlar

Varikoselin tedavisinde en etkili yöntem cerrahidir. Destekleyici tedaviler (antioksidanlar, yaşam tarzı değişiklikleri) tek başına çoğu zaman yeterli değildir.

Mikrocerrahi Varikoselektomi Nedir?

Mikrocerrahi varikoselektomi, varikoselin tedavisinde kullanılan en güncel ve başarılı cerrahi yöntemdir. Bu teknikte kasık bölgesinden birkaç santimetrelik kesi ile girilir ve ameliyat mikroskobu yardımıyla genişlemiş toplardamarlar ayrıntılı şekilde görüntülenerek bağlanır.

Bu yöntemin avantajları:

Atardamar ve lenf damarlarının korunması: Mikroskop kullanımı, sağlıklı damarların zarar görmesini engeller.
Nüks oranının düşük olması: Diğer cerrahi yöntemlere kıyasla varikoselin tekrar etme olasılığı %1’in altındadır.
Sperm kalitesinde artış: Operasyon sonrasında sperm sayısında, hareketliliğinde ve morfolojisinde düzelme sağlanabilir.
Komplikasyon oranının düşük olması: Mikroskopik yaklaşım daha kontrollü bir cerrahi alan sunar.

Operasyon genellikle lokal veya genel anestezi altında yapılır ve aynı gün taburcu olunabilir. İyileşme süreci kısa, günlük yaşama dönüş hızlıdır.

Varikosel Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Operasyon sonrası ilk birkaç gün dinlenme önerilir.
Hafif ağrılar olabilir, bunlar genellikle ağrı kesicilerle kontrol altına alınabilir.
Cinsel ilişki ve ağır egzersiz için ortalama 3–4 hafta beklenmesi önerilir.
Semen analizi ilk 3. ayda tekrarlanır. Çünkü sperm üretimi yaklaşık 70 gün süren bir süreçtir.
En iyi sonuçlar genellikle 6–9 ay içinde gözlemlenir.
Ameliyat sonrasında düzenli doktor kontrolleri ihmal edilmemelidir.

Varikosel, erkek üreme sağlığını etkileyebilecek yaygın ancak tedavi edilebilir bir durumdur. Özellikle çocuk sahibi olmakta güçlük yaşayan bireylerde varikosel tanısı atlanmamalı, detaylı bir değerlendirme yapılmalıdır.

Doğru zamanda, uygun hastaya uygulanan mikrocerrahi varikoselektomi, hem sperm kalitesinde düzelme hem de gebelik oranlarında artış sağlayabilir. Ancak her cerrahi müdahalede olduğu gibi, bu operasyonun da deneyimli uzmanlar tarafından ve uygun koşullarda gerçekleştirilmesi önemlidir.